Surname
Garnier
Given Name
Guillaume
Variant Name
Guillelmus
Guillermus
Garner
Garnerii
Garnery
Guarneri
Guarnerii
Role
Musician
Active period
1473 - 1483
Biography
Sainte-Chapelle de Chambéry, 1473. Le 1er mars 1473, Guillaume Garnier, moine bénédictin et « maistre de nouveaux constitue des dictz innocens en lart de musique ou lieu de Pasquet Busquet* », reçoit 4 fl. des mains du secrétaire Alexandre Richardon, en paiement des frais d’un voyage fait à Turin pour aller chercher un nouvel enfant de chœur (Turin, ASTO, Inv. 39, f. 9, mazzo 3, f. 348 ; cf. Dufour & Rabut 1878, p. 95). Probablement entré en fonction le 1er février 473 — Busquet* étant absent des comptes dès cette date —, Garnier n’est cependant attaché que très peu de temps au service du Collège des Innocents puisque Jean Du Chastel* est à son tour institué maître de musique par lettres patentes du 15 juin 1473 (Dufour & Rabut 1878, p. 107). Quelle que soit la raison de son départ, la duchesse Yolande de Savoie le gratifie, le 19 juin 1473, d’une robe allant « jusques a terre » (Bouquet 1968, p. 266).
• Abbaye de Saint-Vincent (Le Mans). Il est fort probablement le "Frater Guillermus Garnier", abbé de Saint-Vincent mentionné dans un matricule de 1529 comme étant décédé (Paris, BnF, ms. lat. 13851, f. 148v-154 ; d'après Lebigue 2006).
• Chapelle pontificale (Sixte IV), 1474-1476, 1479-1483. Garnier (« G. Garner ») est l’un des cinq chantres admis à la chapelle pontificale en septembre 1474, au salaire de 5 fl. On l’y retrouve toujours en mars 1476 (« G. Guarneri »), mais il touche alors 8 fl. de gages mensuels (Haberl 1888, p. 43-44). Les comptes suivants, comme ceux des années 1477-1478, manquent, de sorte que sa présence à Rome durant cette période ne peut être établie avec certitude ; mais il réapparaît (« G. Garnery », « G. Garnrii ») dans les documents officiels dès le printemps 1479, et ce jusqu’en mars 1483 (Haberl 1888, p. 53-54).
• Naples, 1476?-1479? Bien qu’il ne soit jamais nommé membre officiel de la chapelle de Ferrante Ier, il semble que ce soit à Naples plutôt qu’à Rome qu’il faille chercher les traces de Garnier entre l’été 1476 et le printemps 1479 (Atlas 1985, p. 82). Car c’est dans cette ville, peu de temps avant 1480, que le jeune Serafino de’ Ciminelli dall’Aquila reçoit des leçons de musique de « Gulielmo Fiammengo, in quello tempo musico famosissimo » (Menghini 1894, p. 1 ; Bridgman 1964, p. ??). C’est aussi durant son séjour napolitain (1478-1480) que Franchinus Gaffurius discute de musique spéculative avec « Ioanne Tinctoris, Gulielmo Guarnerii [et] Bernardo Hycart » (Gaffurius 1518, f. 101). Dans son Tractatus praticabilium proportionum de 1482 environ, puis dans son Practica musice de 1496, Gaffurius dit d’ailleurs de Garnier qu’il est non seulement un « excellent contrapuntiste » (« optimus contrapunctista »), mais encore un « compositeur très agréable » (« Iucundisimi compositores ») et « très habile » (« peritissimi »), et n’hésite pas à le placer sur le même pied d’égalité que Johannes Tinctoris, Josquin des Prez, Gaspar van Weerbeke, Alexander Agricola, Loyset Compère, Jacob Obrecht, Antoine Brumel et Heinrich Isaac (Gaffurius 1496, f. eeij ; Miller 1970, p. 379).
• Œuvres. Selon Gaffurius (Tractatus praticabilium proportionum), Garnier est l'auteur d'une messe Moro perche non hai fede qui ne nous est pas parvenue ou qui est encore non identifiée (Miller 1970, p. 379). Vraisemblablement inspirée de la chanson de même titre de Johannes Cornago, actif à la cour de Naples de 1453 à 1475, cette œuvre semble être une preuve supplémentaire du séjour napolitain de Garnier. Un manuscrit de Cambrai (F-CAc 9) aujourd'hui disparu contenait deux motets portant la mention « Guarnerius musicus optimus » (Borghetti 2002, col. 551 ; d’après Ambros 1893, p. 145, et Eitner 1901, p. 401). Fétis parle quant à lui d’une chanson Consolés moi copiée dans un manuscrit du début du XVIe siècle ayant appartenu à l’abbé Tersan, puis au lord Spencer, et qui porte en tête « Guilh. Guarnier Belg. » (Fétis 1874, p. 410 ; l’apposition « Belg. » ne se trouve pas dans l’édition de 1837).
**À Ferrare, en 1476, un Gulielmo de Flandria est l'un des musiciens les mieux payés (19.8.6 LM par mois) [Lockwood, p.180] ; = Gulielmo Fiammengo??
Bibliographie
Franchinus Gaffurius. Practica musice, liber tertius. Milan : Joannes Petrus de Lomatio, 1496 (rééd. New York : Broude Bros., 1979).
________. De harmonia instrumentorum opus, liber quartus. Milan : Gotardus Pontanus, 1518 (rééd. Bologne : Forni, 1972 ; New York : Broude Bros., 1979).
François-Joseph Fétis. « Garnerio (Guillaume) ». Biographie universelle des musiciens et Bibliographie générale de la musique. Vol. 4. Bruxelles : Meline, Cans et Compagnie, 1837, p. 266-267.
________. « Garnerio (Guillaume) ». Biographie universelle des musiciens et Bibliographie générale de la musique. 2e éd., vol. 3. Paris : Firmin-Didot, 1874, p. 410.
Auguste Dufour et François Rabut. Les musiciens, la musique et les instruments de musique en Savoie du XIIIe au XIXe siècle. Chambéry, 1878 (rééd. Genève : Minkoff Reprints, 1972).
Franz Xaver Haberl. « Die Römische ‘Schola Cantorum’ und die päpstlichen Kapellsänger bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts. Bausteine für Musikgeschichte, vol. 3. Leipzig : Breitkopf & Härtel, 1888 (rééd. New York : G. Olms ; Wiesbaden : Breitkopf & Härtel, 1971), p. 1-108.
August Wilhelm Ambros. Geschichte der Musik. Vol. 3. Leipzig : F. E. C. Leuckart, 1893.
Mario Menghini. Le rime di Serafino de’Ciminelli dall’Aquila. Bologne : Romagnoli-Dall’Aqua, 1894.
Nanie Bridgman. La vie musicale au Quattrocento et jusqu’à la naissance du madrigal, 1400-1530. Coll. « Pour la musique ». Paris : Gallimard, 1964.
Marie-Thérèse Bouquet. « La cappella musicale dei duchi di Savoia dal 1450 al 1500 ». Rivista italiana di musicologia, vol. III, no 2, (1968) : 233-85.
Clement A. Miller. « Early Gaffuriana : New Answers to Old Questions ». The Musical Quarterly, vol. 56, no 3 (1970) : 367-388.
Allan W. Atlas. Music at the Aragonese court of Naples. Cambridge [Cambridgeshire] et New York : Cambridge University Press, 1985.
Frank Dobbins et Richard Freedman. « Garnier ». The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Vol. 9 : 547. Éd. Stanley Sadie et John Tyrell, 2e éd. Londres : MacMillan, 2001.
Vincenzo Borghetti. « Garnier, Guillaume ». Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Personenteil 7 : 550-551. Éd. Ludwig Finscher. Kassel ; New York : Bärenreiter Stuttgart : Metzler, 2002.
Jean-Baptiste Lebigue. "Statuts, cérémonial et matricule de Chezal-Benoît à l’usage de Saint-Germain-des-Prés (Paris, Bibliothèque nationale de France, ms. latin 13851)". Institut de recherche et d’histoire des textes, Ædilis, Publications scientifiques 7, 2006 [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice61/.
==============================================
D. Fiala
Wegman BSCE
Guarnieri G. [Garner; Garnery; Guillermus; Garnier]
fl. 1474-83. Choirmaster; Ben.fr. RomeP; TurinInn
HabR 231-2; 241. BouqS 284.
Mentioned in Gaffurius's Tractatus practicabilium proportionum of c. 1482 (MQ61 [1970], p. 375), and later in Gaffurius's Practica musica (1496).
GARNIER Guillermus, maestro di musica degli Innocenti e benedettino, febbraio 1473-1 luglio 1473.
Dufour & Rabut 1878, p. 106
1473
Révérend Guillaume Garnier
MAITRE DE MUSIQUE DES INNOCENTS
Le remplaçant de Busquet comme maître de
chapelle fut un moine bénédictin, un moyne
noer, comme dit Richardon dans le compte où
il écrit qu'il lui a payé 4 florins pour les dépenses
qu'il lit, lui et son cheval, en allant à Turin
chercher un jeune fils pour le collège des Inno-
cents (1). Ce payement fut effectué le 1 er mars
au nouveau maître de musique ; mais ses pa-
tentes, qui suivent, ne furent expédiées que le
3 mars, comme on va le voir :
Yolant primogenita et soror & vniuersis série
presentium facimus manifestum. Quod nos scientiam
presertim jn arte musice diligentiam obsequendi
promptitudinem et alia virtutum mérita venerabilis
benedilecti nostri fratris Guillermi Garnerij ordinis
sanctj Benedicti vtconuenitaetendentes jpsum fratrem
Guillelmum jn eruditorem magistrumque et precep-
torem jnnocentium capelle nostre harum série reti-
nemus videlicet quamdiu bene fecerit et nostre fuerit
voluntatis sub annuis stipendiis aliisque comodita-
tibus honoribus preheininentiis pariter et oneribus per
dilectum nostrum Pasquetum Busqueti jn eodem of-
ficio vltimo eonstitutum acthenus haberi et percipi
solitis
(1) Voir page 95.
107
Datas Vercellis die tercia marcij anno I lomini mille-
siiiio iiij c septuagesimo tercio.
Per dominam présent ihus floininis Humberto f M i **-
urerii cancellario, Antelmo donrihô Myolanj, Petro
Bastardo de Aquis magno magistro hospitij, Anthonio
Lambertj decano Sabaudie, Petro de Sancto Michaele
presidenti, Michaele «le Ganalibus ri Matheo de Con-
faloneriis ex dominis Badalochi. (ibidem.)
1473-1474
Jean du Ghâteo.
MAITRE DE CHAPELLE
Les maîtres de musique du collège des i niants
de chœur de la Sainte-i Ihapelle ne restaient pas
longtemps en fonctions; les trouvaient-ils trop
pénibles <>u y a-t-il d'autres raisons de ces chan-
gements fréquents? On ne le sait; mais le fait
existe. La duchesse prenait d'ailleurs toujours
la précaution de ne les nommer fine provisoi-
rement, c'est-à-dire pour une année, afin qu'ils
donnent «les preuves de talent et (If Zrle. Lrs
patentes du bénédictin damier sont du 3 mars
1 113, el le 15 juin suivant ces fonctions de maître
de musique des innocents sont confiées, par nou-
velles lettres de la duchesse Yolande, au maître
Jean du Château (de Castello), qui accepte avec
remerciments et prête serment de s'acquitter
avec zèle de ses fonctions.
Il est à présumer que Jean du Château resta
deux ;uis environ en fonctions, jusqu'au moment
108
où nous rencontrons un nouveau maitre de mu-
sique, au commencement de Tannée 1475.
Yolant primogenita et soror k Vniuersis série
presentium facimus manifestum quod nos sensum
soientiam legaïitatem jndustriam obsequendi prompti-
tudinem aliaque multa probitatis et virtutum orna-
menta quibus dilectum nostrum Johannem de Cas-
tello jn arte musice nouimus jnsignitum vt conuenit
actendentes jpsum jgitur Johannem presentem et
humiliter cum grâtiarum actione acceptantem jn rec-
torem et magistrum Musice jnocentium capellç nostre
retinenms per pressentes videlicet ad et per sex menses
proximos continuos et jntegros hodie jncohandos et
simili die jpsisque sex mensibus prius reuolutis finien-
dos et vlterius quamdiu benefecerit et nostre ac pre-
libati f ilii nostri iuerit voluntatis sub stipendiis jpso-
rnm sex mensium quadraginta fl'or. pp. aliisque
commoditatibiis preheminentiis prerogatiuis honori-
bus pariter et oneribus per eonsimiles rectores et
magistros acthenus percipi et supportai'] consuetis
cidem propterea regimen et omnimodam jpsorum
jnnocentium administra tionem per tempus predictum
commictentes jpse enim Johannes nobis jn talibus
prestari solitum prestitit corporale juramentum
Datum Thaurini die quindecima mensis junij anno
Domini millesimo iiij c septuagesimo tercio.
Yolant.
Per dominam presentibns dominis Johanne de
Compesio episcopo Thanrinensi, Vi'bano Boniuardi
episcopo Vercellarum, Johanne de Leuis comité de
Villars, Antehno domino Myolani, Ludouico domino
Ill-.l
Aiianrliiari magistro hospitij, et Rufïiao de Munis
liiianciariiiu generali, de Gresto. (ibidem.)
1475
Jacques de la Val
\i\ilKK l iK MUSIQUE ItKS INNOCENTS
Le successeur (Je .leaji du Château dans la
place de professeur des enfants de chœur de
la Sainte«Gha,pelle fut maître Jacques de la Val,
qui fut nommé aux mêmes conditions que les
autres, par lettres patentes du 2 janvier 1475,
que nous reproduisons :
Ynlani primogenita et soror chrispianissimorum
Francie regum Se Benedilecto nostro domino Ja-
eobo de la Val presbitero artis musice magistro,
salutem el beneuolentiara singularem. Cum, nuperad
laudem omnipotentis Dei beatissimeque genitricis
eius Virginis Marie, jn capella castri Chamberiaci
vitra alia diuina seruicia jam pridem jnibi ordinata,
ex singulari devotione aostra, certum jnnocentium
sine adolescentium numerum pro missarum et canno-
nicarum horarum solempnijs decantandis, fondaue-
riiinis el jnstituerimus. Quemadmodum ex tenore
licterarum super hoc confectarum, dilucide constare
dignoscatur, dignura quippe, extimantes preceptores
siue magistros, nedum gramaticis, atque logicis sed
etiam musicis dogmatibus jmbutos, ad jpsorum jno-
centiura eruditionem deputari, quorum solerti jns-
tructione moribus ac sapientia perficientes, ad diuina
quibus dicati ^mii vegetiores, el cura adoleuerint,
tandem euadant doctiores
110
Vos jtaque cujus personam non solum hiis sed et
aliis multis virtutum disciplinis pollere dignoscimus,
predictorum jnnocentium, preceptorem et magistrum,
benemeritum harum série deligimus eonstituimus
atque retinemus, ad et per vnum annum proxime
continuum et jntegrum hodie jncohandum, et vlterius
quoad benefe.ceritis et nostre fuerit voluntatis, sub
annuis stipendiis quadraginta scutorum auri nouorum
sen quateruiginti florenorum pp. per vos a modo
quamdiu huiusmodi preeritis officio percipiendis,
aliisque commoditatibus honoribus prerogatiuis pre-
heminentiisque et oneribus eidem officio jncomben-
tibus. Mandantes.... \\
Datum jn Montecallerio die secunda mensis januarij
anno Domini m iiij c lxxv*?.
Per dominam presentibus dominis Petro de Sancto
Miehaele cancellario Sabaudie, Anthonio Lamberti
decano Sabaudie, Ludouico domino Auanchiaci ma-
gistro hospitij, Oldrado Ganauoxij, et Ruffîno de
Mûris generali. (ibidem.)
Quelques mois après avoir été institué maître
de musique des innocents, Jacques de Val, ou
de la Val, fut encore investi d'autres fonctions
qui avaient jusqu'à ce moment-là été distinctes
de celle de maître de musique de la Sainte-
Chapelle. Il fut nommé recteur ou administra-
teur du collège des innocents, en remplacement
de maître Georges Carrelet, prêtre et chapelain
de la duchesse , qui avait dû vaquer à d'autres
affaires, dit la patente de nomination de Jacques
de la Val. Une note, qui se trouve à la page 37
ili
(lu G ,ll,: compte de RichardoD, est ainsi conçue :
Me<sire George Carrelet quavoit la char (je de la
dépense sen alla: a la poursuyte dung béné-
fice.... 25 août 1475.
Les lettres patentes qui donnent l'adminis-
tration du collège des innocents à Jacques de
la Val sont du 1 C1 ' octobre 1475. Nous les re-
produisons d'autant plus volontiers quelles nous
l'ont connaître Les attributions nouvelles de notre
maître de musique. Le recteur, administrateur,
dispensateur et proviseur de ce collège (car
tous ces noms figurent sur la patente) était
chargé de toutes les dépenses nécessaires aux
innocents, à leurs maîtres et à Leurs serviteurs,
pour la nourriture, la boisson, le costume, la
chaussure, le chauffage, le blanchissage, etc.,
et une somme de 240 florins est mise à sa dis-
position chaque année pour cela.
Yolanl primogenita el soror Ghrispianissimorum
Francie regum, ducissa Sabaudie dominaque Burgeti,
Villefranche sancti Saturninj Vigoni el Bellimontis
\ Vniuersis série presentium li;il manifestum quod
(-iiiii regimen administrationem ac omnimodum onus,
expensarum jnnocentium per qos jn ducali capella
Sabaudie fondatorum, venerabili benedilecto domino
Georgio CaiTelel presbitero, el capellano nostro con-
tulerimus jpseque dominus < îeorgius, ;ilii> eius < »» -< - 1 1 -
patus aegotiis, circa huiusmodi expensas prouisionem
el administrationem commode vacare nequeat. Ecce
quod qos de probitate jndustria el diligentia, beoe-
112
dilecti nostri, magistri Jacobi de Val, jpsorum jnno-
centium, jn musice arte doctoris, jnformata exnostra
eerta scientia, eumdem magistrum Jacobum présen-
tera et humiliter acceptantem facimus oonstituimus
et deputamus factorem, rectorem, adminislratorem
dispensatorem et prouisorem, quarumcumque expen-
sarum dictoiiim jnnocentium, ac magistrorum, et ser-
uitorum suorum ae euiuslibet eorum vestimeatis et
calciamenlis omnium et singulorum eorumdem. Sala-
riisque domus etdictorum magistrorum ac seruitorum,
et barbitonsoris jllorum. Ab jpsis expensis, duintaxat
exclusisque ab eisdem excludimus et exclusa. Cetera
tam edibilia quain potabilia, cum foci calefactione, et
pannorum dealbatione, ac aliis quibuscumque, ad ex-
pensas necessariis. In eisdem expensis jnclusa fore
prothinus decernimus per présentes, videlicet ad et
per vnum annum proximum conlinuum et jntegrum
die duodecima huius octobris, jncohandum. Et simili
die anno reuoluto finiendum. Etvlterius quamdiu be-
nel'ecerit et nostre fuerit voluntatis. Eidem propterea
regimen exercitium prouisionem et dispensationem,
ac omniniodam dictarum expensarum administratio-
nem, per tempus predictum commictentes. Et hoc sub
lirnia seuceusa ducentum et quadraginta florenorum,
l>t j r nos eidem pro premissis, anno quolibet persol-
uenda, aliiscfue commoditatibushonoribusetoneribus,
illis jncombentibus. Ipse enim magister Jacobus No-
bis promisit corporaliter et jurauit, tactis per eum
corporaliter scripturis, et sub suorum omnium obli-
gatione bonorum, huiusmodi expensas dictis jnnocen-
tibus magistris ac seruitoribus saluis vt supra reser-
uatis honeste condecenter ac largillue prout decet fa-
cere et ministrare ac eos sufficienter alimentare. Nec
iia
eis jn ,jlli> aut jn aliqua eorumdem defficere. El gêner
raliter cetera facere gerere, ac adimplere, ;» ( l huius-
inodi expriisas , cl jllariiin regimen, dispensationem
ac administrationem quomodocumque opportuns e
• Abbaye de Saint-Vincent (Le Mans). Il est fort probablement le "Frater Guillermus Garnier", abbé de Saint-Vincent mentionné dans un matricule de 1529 comme étant décédé (Paris, BnF, ms. lat. 13851, f. 148v-154 ; d'après Lebigue 2006).
• Chapelle pontificale (Sixte IV), 1474-1476, 1479-1483. Garnier (« G. Garner ») est l’un des cinq chantres admis à la chapelle pontificale en septembre 1474, au salaire de 5 fl. On l’y retrouve toujours en mars 1476 (« G. Guarneri »), mais il touche alors 8 fl. de gages mensuels (Haberl 1888, p. 43-44). Les comptes suivants, comme ceux des années 1477-1478, manquent, de sorte que sa présence à Rome durant cette période ne peut être établie avec certitude ; mais il réapparaît (« G. Garnery », « G. Garnrii ») dans les documents officiels dès le printemps 1479, et ce jusqu’en mars 1483 (Haberl 1888, p. 53-54).
• Naples, 1476?-1479? Bien qu’il ne soit jamais nommé membre officiel de la chapelle de Ferrante Ier, il semble que ce soit à Naples plutôt qu’à Rome qu’il faille chercher les traces de Garnier entre l’été 1476 et le printemps 1479 (Atlas 1985, p. 82). Car c’est dans cette ville, peu de temps avant 1480, que le jeune Serafino de’ Ciminelli dall’Aquila reçoit des leçons de musique de « Gulielmo Fiammengo, in quello tempo musico famosissimo » (Menghini 1894, p. 1 ; Bridgman 1964, p. ??). C’est aussi durant son séjour napolitain (1478-1480) que Franchinus Gaffurius discute de musique spéculative avec « Ioanne Tinctoris, Gulielmo Guarnerii [et] Bernardo Hycart » (Gaffurius 1518, f. 101). Dans son Tractatus praticabilium proportionum de 1482 environ, puis dans son Practica musice de 1496, Gaffurius dit d’ailleurs de Garnier qu’il est non seulement un « excellent contrapuntiste » (« optimus contrapunctista »), mais encore un « compositeur très agréable » (« Iucundisimi compositores ») et « très habile » (« peritissimi »), et n’hésite pas à le placer sur le même pied d’égalité que Johannes Tinctoris, Josquin des Prez, Gaspar van Weerbeke, Alexander Agricola, Loyset Compère, Jacob Obrecht, Antoine Brumel et Heinrich Isaac (Gaffurius 1496, f. eeij ; Miller 1970, p. 379).
• Œuvres. Selon Gaffurius (Tractatus praticabilium proportionum), Garnier est l'auteur d'une messe Moro perche non hai fede qui ne nous est pas parvenue ou qui est encore non identifiée (Miller 1970, p. 379). Vraisemblablement inspirée de la chanson de même titre de Johannes Cornago, actif à la cour de Naples de 1453 à 1475, cette œuvre semble être une preuve supplémentaire du séjour napolitain de Garnier. Un manuscrit de Cambrai (F-CAc 9) aujourd'hui disparu contenait deux motets portant la mention « Guarnerius musicus optimus » (Borghetti 2002, col. 551 ; d’après Ambros 1893, p. 145, et Eitner 1901, p. 401). Fétis parle quant à lui d’une chanson Consolés moi copiée dans un manuscrit du début du XVIe siècle ayant appartenu à l’abbé Tersan, puis au lord Spencer, et qui porte en tête « Guilh. Guarnier Belg. » (Fétis 1874, p. 410 ; l’apposition « Belg. » ne se trouve pas dans l’édition de 1837).
**À Ferrare, en 1476, un Gulielmo de Flandria est l'un des musiciens les mieux payés (19.8.6 LM par mois) [Lockwood, p.180] ; = Gulielmo Fiammengo??
Bibliographie
Franchinus Gaffurius. Practica musice, liber tertius. Milan : Joannes Petrus de Lomatio, 1496 (rééd. New York : Broude Bros., 1979).
________. De harmonia instrumentorum opus, liber quartus. Milan : Gotardus Pontanus, 1518 (rééd. Bologne : Forni, 1972 ; New York : Broude Bros., 1979).
François-Joseph Fétis. « Garnerio (Guillaume) ». Biographie universelle des musiciens et Bibliographie générale de la musique. Vol. 4. Bruxelles : Meline, Cans et Compagnie, 1837, p. 266-267.
________. « Garnerio (Guillaume) ». Biographie universelle des musiciens et Bibliographie générale de la musique. 2e éd., vol. 3. Paris : Firmin-Didot, 1874, p. 410.
Auguste Dufour et François Rabut. Les musiciens, la musique et les instruments de musique en Savoie du XIIIe au XIXe siècle. Chambéry, 1878 (rééd. Genève : Minkoff Reprints, 1972).
Franz Xaver Haberl. « Die Römische ‘Schola Cantorum’ und die päpstlichen Kapellsänger bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts. Bausteine für Musikgeschichte, vol. 3. Leipzig : Breitkopf & Härtel, 1888 (rééd. New York : G. Olms ; Wiesbaden : Breitkopf & Härtel, 1971), p. 1-108.
August Wilhelm Ambros. Geschichte der Musik. Vol. 3. Leipzig : F. E. C. Leuckart, 1893.
Mario Menghini. Le rime di Serafino de’Ciminelli dall’Aquila. Bologne : Romagnoli-Dall’Aqua, 1894.
Nanie Bridgman. La vie musicale au Quattrocento et jusqu’à la naissance du madrigal, 1400-1530. Coll. « Pour la musique ». Paris : Gallimard, 1964.
Marie-Thérèse Bouquet. « La cappella musicale dei duchi di Savoia dal 1450 al 1500 ». Rivista italiana di musicologia, vol. III, no 2, (1968) : 233-85.
Clement A. Miller. « Early Gaffuriana : New Answers to Old Questions ». The Musical Quarterly, vol. 56, no 3 (1970) : 367-388.
Allan W. Atlas. Music at the Aragonese court of Naples. Cambridge [Cambridgeshire] et New York : Cambridge University Press, 1985.
Frank Dobbins et Richard Freedman. « Garnier ». The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Vol. 9 : 547. Éd. Stanley Sadie et John Tyrell, 2e éd. Londres : MacMillan, 2001.
Vincenzo Borghetti. « Garnier, Guillaume ». Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Personenteil 7 : 550-551. Éd. Ludwig Finscher. Kassel ; New York : Bärenreiter Stuttgart : Metzler, 2002.
Jean-Baptiste Lebigue. "Statuts, cérémonial et matricule de Chezal-Benoît à l’usage de Saint-Germain-des-Prés (Paris, Bibliothèque nationale de France, ms. latin 13851)". Institut de recherche et d’histoire des textes, Ædilis, Publications scientifiques 7, 2006 [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice61/.
==============================================
D. Fiala
Wegman BSCE
Guarnieri G. [Garner; Garnery; Guillermus; Garnier]
fl. 1474-83. Choirmaster; Ben.fr. RomeP; TurinInn
HabR 231-2; 241. BouqS 284.
Mentioned in Gaffurius's Tractatus practicabilium proportionum of c. 1482 (MQ61 [1970], p. 375), and later in Gaffurius's Practica musica (1496).
GARNIER Guillermus, maestro di musica degli Innocenti e benedettino, febbraio 1473-1 luglio 1473.
Dufour & Rabut 1878, p. 106
1473
Révérend Guillaume Garnier
MAITRE DE MUSIQUE DES INNOCENTS
Le remplaçant de Busquet comme maître de
chapelle fut un moine bénédictin, un moyne
noer, comme dit Richardon dans le compte où
il écrit qu'il lui a payé 4 florins pour les dépenses
qu'il lit, lui et son cheval, en allant à Turin
chercher un jeune fils pour le collège des Inno-
cents (1). Ce payement fut effectué le 1 er mars
au nouveau maître de musique ; mais ses pa-
tentes, qui suivent, ne furent expédiées que le
3 mars, comme on va le voir :
Yolant primogenita et soror & vniuersis série
presentium facimus manifestum. Quod nos scientiam
presertim jn arte musice diligentiam obsequendi
promptitudinem et alia virtutum mérita venerabilis
benedilecti nostri fratris Guillermi Garnerij ordinis
sanctj Benedicti vtconuenitaetendentes jpsum fratrem
Guillelmum jn eruditorem magistrumque et precep-
torem jnnocentium capelle nostre harum série reti-
nemus videlicet quamdiu bene fecerit et nostre fuerit
voluntatis sub annuis stipendiis aliisque comodita-
tibus honoribus preheininentiis pariter et oneribus per
dilectum nostrum Pasquetum Busqueti jn eodem of-
ficio vltimo eonstitutum acthenus haberi et percipi
solitis
(1) Voir page 95.
107
Datas Vercellis die tercia marcij anno I lomini mille-
siiiio iiij c septuagesimo tercio.
Per dominam présent ihus floininis Humberto f M i **-
urerii cancellario, Antelmo donrihô Myolanj, Petro
Bastardo de Aquis magno magistro hospitij, Anthonio
Lambertj decano Sabaudie, Petro de Sancto Michaele
presidenti, Michaele «le Ganalibus ri Matheo de Con-
faloneriis ex dominis Badalochi. (ibidem.)
1473-1474
Jean du Ghâteo.
MAITRE DE CHAPELLE
Les maîtres de musique du collège des i niants
de chœur de la Sainte-i Ihapelle ne restaient pas
longtemps en fonctions; les trouvaient-ils trop
pénibles <>u y a-t-il d'autres raisons de ces chan-
gements fréquents? On ne le sait; mais le fait
existe. La duchesse prenait d'ailleurs toujours
la précaution de ne les nommer fine provisoi-
rement, c'est-à-dire pour une année, afin qu'ils
donnent «les preuves de talent et (If Zrle. Lrs
patentes du bénédictin damier sont du 3 mars
1 113, el le 15 juin suivant ces fonctions de maître
de musique des innocents sont confiées, par nou-
velles lettres de la duchesse Yolande, au maître
Jean du Château (de Castello), qui accepte avec
remerciments et prête serment de s'acquitter
avec zèle de ses fonctions.
Il est à présumer que Jean du Château resta
deux ;uis environ en fonctions, jusqu'au moment
108
où nous rencontrons un nouveau maitre de mu-
sique, au commencement de Tannée 1475.
Yolant primogenita et soror k Vniuersis série
presentium facimus manifestum quod nos sensum
soientiam legaïitatem jndustriam obsequendi prompti-
tudinem aliaque multa probitatis et virtutum orna-
menta quibus dilectum nostrum Johannem de Cas-
tello jn arte musice nouimus jnsignitum vt conuenit
actendentes jpsum jgitur Johannem presentem et
humiliter cum grâtiarum actione acceptantem jn rec-
torem et magistrum Musice jnocentium capellç nostre
retinenms per pressentes videlicet ad et per sex menses
proximos continuos et jntegros hodie jncohandos et
simili die jpsisque sex mensibus prius reuolutis finien-
dos et vlterius quamdiu benefecerit et nostre ac pre-
libati f ilii nostri iuerit voluntatis sub stipendiis jpso-
rnm sex mensium quadraginta fl'or. pp. aliisque
commoditatibiis preheminentiis prerogatiuis honori-
bus pariter et oneribus per eonsimiles rectores et
magistros acthenus percipi et supportai'] consuetis
cidem propterea regimen et omnimodam jpsorum
jnnocentium administra tionem per tempus predictum
commictentes jpse enim Johannes nobis jn talibus
prestari solitum prestitit corporale juramentum
Datum Thaurini die quindecima mensis junij anno
Domini millesimo iiij c septuagesimo tercio.
Yolant.
Per dominam presentibns dominis Johanne de
Compesio episcopo Thanrinensi, Vi'bano Boniuardi
episcopo Vercellarum, Johanne de Leuis comité de
Villars, Antehno domino Myolani, Ludouico domino
Ill-.l
Aiianrliiari magistro hospitij, et Rufïiao de Munis
liiianciariiiu generali, de Gresto. (ibidem.)
1475
Jacques de la Val
\i\ilKK l iK MUSIQUE ItKS INNOCENTS
Le successeur (Je .leaji du Château dans la
place de professeur des enfants de chœur de
la Sainte«Gha,pelle fut maître Jacques de la Val,
qui fut nommé aux mêmes conditions que les
autres, par lettres patentes du 2 janvier 1475,
que nous reproduisons :
Ynlani primogenita et soror chrispianissimorum
Francie regum Se Benedilecto nostro domino Ja-
eobo de la Val presbitero artis musice magistro,
salutem el beneuolentiara singularem. Cum, nuperad
laudem omnipotentis Dei beatissimeque genitricis
eius Virginis Marie, jn capella castri Chamberiaci
vitra alia diuina seruicia jam pridem jnibi ordinata,
ex singulari devotione aostra, certum jnnocentium
sine adolescentium numerum pro missarum et canno-
nicarum horarum solempnijs decantandis, fondaue-
riiinis el jnstituerimus. Quemadmodum ex tenore
licterarum super hoc confectarum, dilucide constare
dignoscatur, dignura quippe, extimantes preceptores
siue magistros, nedum gramaticis, atque logicis sed
etiam musicis dogmatibus jmbutos, ad jpsorum jno-
centiura eruditionem deputari, quorum solerti jns-
tructione moribus ac sapientia perficientes, ad diuina
quibus dicati ^mii vegetiores, el cura adoleuerint,
tandem euadant doctiores
110
Vos jtaque cujus personam non solum hiis sed et
aliis multis virtutum disciplinis pollere dignoscimus,
predictorum jnnocentium, preceptorem et magistrum,
benemeritum harum série deligimus eonstituimus
atque retinemus, ad et per vnum annum proxime
continuum et jntegrum hodie jncohandum, et vlterius
quoad benefe.ceritis et nostre fuerit voluntatis, sub
annuis stipendiis quadraginta scutorum auri nouorum
sen quateruiginti florenorum pp. per vos a modo
quamdiu huiusmodi preeritis officio percipiendis,
aliisque commoditatibus honoribus prerogatiuis pre-
heminentiisque et oneribus eidem officio jncomben-
tibus. Mandantes.... \\
Datum jn Montecallerio die secunda mensis januarij
anno Domini m iiij c lxxv*?.
Per dominam presentibus dominis Petro de Sancto
Miehaele cancellario Sabaudie, Anthonio Lamberti
decano Sabaudie, Ludouico domino Auanchiaci ma-
gistro hospitij, Oldrado Ganauoxij, et Ruffîno de
Mûris generali. (ibidem.)
Quelques mois après avoir été institué maître
de musique des innocents, Jacques de Val, ou
de la Val, fut encore investi d'autres fonctions
qui avaient jusqu'à ce moment-là été distinctes
de celle de maître de musique de la Sainte-
Chapelle. Il fut nommé recteur ou administra-
teur du collège des innocents, en remplacement
de maître Georges Carrelet, prêtre et chapelain
de la duchesse , qui avait dû vaquer à d'autres
affaires, dit la patente de nomination de Jacques
de la Val. Une note, qui se trouve à la page 37
ili
(lu G ,ll,: compte de RichardoD, est ainsi conçue :
Me<sire George Carrelet quavoit la char (je de la
dépense sen alla: a la poursuyte dung béné-
fice.... 25 août 1475.
Les lettres patentes qui donnent l'adminis-
tration du collège des innocents à Jacques de
la Val sont du 1 C1 ' octobre 1475. Nous les re-
produisons d'autant plus volontiers quelles nous
l'ont connaître Les attributions nouvelles de notre
maître de musique. Le recteur, administrateur,
dispensateur et proviseur de ce collège (car
tous ces noms figurent sur la patente) était
chargé de toutes les dépenses nécessaires aux
innocents, à leurs maîtres et à Leurs serviteurs,
pour la nourriture, la boisson, le costume, la
chaussure, le chauffage, le blanchissage, etc.,
et une somme de 240 florins est mise à sa dis-
position chaque année pour cela.
Yolanl primogenita el soror Ghrispianissimorum
Francie regum, ducissa Sabaudie dominaque Burgeti,
Villefranche sancti Saturninj Vigoni el Bellimontis
\ Vniuersis série presentium li;il manifestum quod
(-iiiii regimen administrationem ac omnimodum onus,
expensarum jnnocentium per qos jn ducali capella
Sabaudie fondatorum, venerabili benedilecto domino
Georgio CaiTelel presbitero, el capellano nostro con-
tulerimus jpseque dominus < îeorgius, ;ilii> eius < »» -< - 1 1 -
patus aegotiis, circa huiusmodi expensas prouisionem
el administrationem commode vacare nequeat. Ecce
quod qos de probitate jndustria el diligentia, beoe-
112
dilecti nostri, magistri Jacobi de Val, jpsorum jnno-
centium, jn musice arte doctoris, jnformata exnostra
eerta scientia, eumdem magistrum Jacobum présen-
tera et humiliter acceptantem facimus oonstituimus
et deputamus factorem, rectorem, adminislratorem
dispensatorem et prouisorem, quarumcumque expen-
sarum dictoiiim jnnocentium, ac magistrorum, et ser-
uitorum suorum ae euiuslibet eorum vestimeatis et
calciamenlis omnium et singulorum eorumdem. Sala-
riisque domus etdictorum magistrorum ac seruitorum,
et barbitonsoris jllorum. Ab jpsis expensis, duintaxat
exclusisque ab eisdem excludimus et exclusa. Cetera
tam edibilia quain potabilia, cum foci calefactione, et
pannorum dealbatione, ac aliis quibuscumque, ad ex-
pensas necessariis. In eisdem expensis jnclusa fore
prothinus decernimus per présentes, videlicet ad et
per vnum annum proximum conlinuum et jntegrum
die duodecima huius octobris, jncohandum. Et simili
die anno reuoluto finiendum. Etvlterius quamdiu be-
nel'ecerit et nostre fuerit voluntatis. Eidem propterea
regimen exercitium prouisionem et dispensationem,
ac omniniodam dictarum expensarum administratio-
nem, per tempus predictum commictentes. Et hoc sub
lirnia seuceusa ducentum et quadraginta florenorum,
l>t j r nos eidem pro premissis, anno quolibet persol-
uenda, aliiscfue commoditatibushonoribusetoneribus,
illis jncombentibus. Ipse enim magister Jacobus No-
bis promisit corporaliter et jurauit, tactis per eum
corporaliter scripturis, et sub suorum omnium obli-
gatione bonorum, huiusmodi expensas dictis jnnocen-
tibus magistris ac seruitoribus saluis vt supra reser-
uatis honeste condecenter ac largillue prout decet fa-
cere et ministrare ac eos sufficienter alimentare. Nec
iia
eis jn ,jlli> aut jn aliqua eorumdem defficere. El gêner
raliter cetera facere gerere, ac adimplere, ;» ( l huius-
inodi expriisas , cl jllariiin regimen, dispensationem
ac administrationem quomodocumque opportuns e
necessaria receptori nostro generali, présent] el qui
pro tempore fuerit, hocjdeo mandantes \
Datas Valpergie die prima octobris m. iiij' lxxv*°.
Per dominam presentibus dominis Vrbano episcopo
Vercellarum , Anthonio Lamhertj decano Sabaudie,
Anthonio de Piozascho presidenti, Joffredo de Rip-
parolio magistro hospitij, Johanne ex comitibus Val-
pergie condomino Marcinaschi, Michaele ex dominis
Ripaite et Rufflno de Mûris generalj. (ibidem.)
Bibliography
Bouquet 1968
Dufour & Rabut 1878
Fiala PCR
Haberl 1887